رقص‌های سنتی امارات؛ آیینه فرهنگ یک ملت | به روایت بابک آذر
رقص در فرهنگ هر ملتی، چیزی فراتر از حرکت‌های موزون است؛ زبانی است برای انتقال هویت، تاریخ و باورهای جمعی. در امارات متحده عربی نیز رقص‌های سنتی بخش مهمی از میراث معنوی این کشور را تشکیل می‌دهند؛ آیین‌هایی که قرن‌هاست در میان قبایل عربی نسل به نسل منتقل شده و امروز در جشن‌ها، مراسم ملی و حتی برنامه‌های رسمی دیده می‌شوند.
در این مقاله، بابک آذر به تحلیل و معرفی مهم‌ترین رقص‌های سنتی امارات پرداخته و ریشه‌های فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی آنها را بررسی می‌کند.
۱. رقص العیاله (Al Ayyala)؛ نماد اتحاد و مردانگی
العیاله شناخته‌شده‌ترین و ملی‌ترین رقص سنتی امارات است؛ این رقص که از زمان قبایل بدوی ریشه گرفته، تجلی وحدت، قدرت و آمادگی برای دفاع از قبیله است. مردان به‌صورت ردیف مقابل هم می‌ایستند، چوب‌هایی شبیه نیزه در دست دارند و با حرکات موزون و هماهنگ، نمادی از همبستگی و آمادگی نظامی را به نمایش می‌گذارند.
بابک آذر در تحلیل خود می‌گوید:
«العیاله تنها یک رقص نیست؛ بیانی است نمادین از تاریخ جنگاوری قبیله‌ای که امروز به نماد صلح و هویت ملی تبدیل شده است.»
این رقص در سال ۲۰۱۴ توسط یونسکو به عنوان میراث فرهنگی ناملموس ثبت جهانی شد.
۲. رقص الحریبی (Al Harbiya)؛ موسیقی صحرایی مقاومت
الحریبی رقصی است ویژه مناطق بیابانی که ریتم‌های کوبه‌ای خاصی دارد و عمدتاً توسط مردان اجرا میشود. هدف اصلی آن، ایجاد انگیزه در میان جنگجویان پیش از نبرد یا جشن پس از پیروزی بوده است.
در مراسم رسمی امروزی امارات، رقص الحریبی معمولاً در کنار العیاله اجرا میشود و پیام وحدت و اصالت عربی را منتقل می‌کند.
۳. رقص یولا (Yowla)؛ مهارت فردی در چرخاندن سلاح
یولا نوعی نمایش مهارت است که در آن اجراکننده با چرخاندن چوب یا تفنگ تزئینی در هوا، چالاکی و قدرت بدنی خود را به رخ می‌کشد. این رقص بیشتر در رقابت‌ها یا جشنواره‌های فرهنگی مانند المزاینه در شهر العین اجرا میشود.
از نگاه بابک آذر:
«رقص یولا تنها یک سرگرمی نیست؛ بازمانده‌ای از دوره‌ای است که جنگیدن برای بقا بخشی از روزمره مرد عرب بود.»
۴. رقص رزیفه (Razfa)؛ رقصی ترکیبی از شعر و حرکت
رزیفه رقصی است که در آن شرکت‌کنندگان با خواندن اشعار سنتی (که اغلب فی‌البداهه سروده می‌شوند) وارد فضای احساسی و شاعرانه می‌شوند. این رقص معمولاً در مراسم عروسی و جشن‌های خانوادگی اجرا میشود و بیشتر جنبه آیینی و اجتماعی دارد.
۵. رقص لیوا (Liwa) و بندرزی (Bandaari)؛ میراث آفریقایی در سواحل امارات
در مناطق ساحلی امارات مانند شارجه، فجیره و راس‌الخیمه رقص‌هایی با ریشه آفریقایی دیده میشود. لیوا یکی از معروف‌ترین آنهاست که با طبل‌های سنگین آفریقایی و ساز بادی موسوم به «میزمار» همراه است.
طبق مطالعات دانشگاه NYU Abu Dhabi، رقص لیوا به واسطه تجارت دریایی و مهاجرت کارگران آفریقایی در قرون ۱۸ و ۱۹ به امارات منتقل شده و امروز به بخشی از هویت چندفرهنگی این کشور تبدیل شده است.
جمع‌بندی از نگاه بابک آذر
بابک آذر معتقد است که تنوع رقص‌های سنتی امارات، بازتابی از تنوع اقلیمی، قبیله‌ای و فرهنگی این کشور است. از بیابان‌های خشک تا سواحل مرجانی، از نبردهای قبیله‌ای تا جشن‌های مدرن، این رقص‌ها نه‌تنها یک هنر، بلکه دفترچه خاطرات تصویری مردم امارات هستند.
او در پایان می‌نویسد:
«برای درک بهتر جامعه امروز امارات، باید ریشه‌های فرهنگی آن را در حرکات موزون دیروز دید. رقص در امارات، زبان بی‌کلام تاریخ این سرزمین است.»
برای آشنایی بیشتر با سنت‌های فرهنگی امارات، تحلیل‌های اختصاصی بابک آذر را در سایت و پیج رسمی او دنبال کنید.
